بسیاری از افراد می‌دانند که آنتی بیوتیک به درمان بیماریهای ویروسی کمک نمی‌کند پس چرا از دکترها درخواست آنتی بیوتیک می‌کنند؟
مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از بزرگترین مشکلات سلامت جوامع است. ایجاد مقاومت، درمان بیماری را به وسیله پزشک دشوار کرده و حتی شانس مرگ از این طریق را افزایش می‌دهد. علاوه بر این درمان بیماریهای مقاوم به آنتی بیوتیک هزینه زیادی را بر دوش سیستم درمانی خواهد گذاشت. بیماران مدت بیشتری را در بیمارستان بستری بوده و پزشکان مجبورند آنتی بیوتیک‌های گران تری را تجویز کنند. اما علیرغم تمام تلاش‌ها برای کاهش سواستفاده از آنتی بیوتیک‌ها این مشکل همچنان به صورت یک معضل باقی مانده است.
به عنوان مثال آنتی بیوتیک‌ها اغلب برای درمان برونشیت، سینوزیت و سینه پهلو تجویز می‌شوند در حالی که تمام این بیماری‌ها می‌توانند به وسیله ویروس‌هایی که آنتی بیوتیک‌ها بر آنها بی‌اثرند نیز ایجاد شوند. این اتفاق به این دلیل است که آنتی بیوتیک‌ها بر ضد بیماریهای باکتریایی عمل می‌کنند. پس چرا از آنتی بیوتیک‌ها سواستفاده می‌شود؟
مشخص شده که انتظارات بیماران است که می‌تواند منجر به نسخه‌های نامناسب شود. مطالعات نشان می‌دهد که پزشکان حتی زمانی که یک بیمار به طور مستقیم درخواست دارویی را نکرده باشد اغلب نسخه‌های خود را بر اساس انتظارات بیماران می‌نویسند. دکترها بیشتر علاقه دارند زمانی که فکر می‌کنند بیمار انتظار آنتی بیوتیک دارد آن را برای بیمار تجویز کنند.
بیماران در مورد آنتی بیوتیک چه می‌دانند؟
گروهی ۱۱۳ بیمار را در یک بیمارستان عمومی مرکز شهر Baltimore مورد مطالعه قرار دادند تا انتظارات و عقاید آنها را نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مشخص کنند. اگرچه تلاش‌های بسیاری برای آموزش به بیماران در مورد تفاوت بین ویروس‌ها و باکتری‌ها انجام شده است اما مشاهده شد ۴۸% بیماران مورد بررسی معتقدند که آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند بیماریهای ویروسی را نیز درمان کنند. حدود سه چهارم بیماران موافق بودند که در هر صورت به دلیل اینکه آنتی بیوتیک عوارض ندارد آن را مصرف کنند.
تلاش‌های اخیر برای آموزش به بیماران در خصوص خطر مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک بر روی تفاوت بین ویروس‌ها و باکتری‌ها متمرکز شده است. به عنوان مثال مرکز کنترل و پیشگیری بیماریهای آمریکا (CDC) برنامه ای به نام "باهوش باش" (get smart) ترتیب داده است که درآن به بیماران علائمی را که معمولا همراه بیماریهای ویروسی است و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ندارد، معرفی می‌کند.
پیش فرض بیشتر برنامه‌های آموزشی این است که هنگامی که یک بیمار درخواست آنتی بیوتیک می‌کند به این دلیل است که فکر می‌کند " میکروب، میکروب است دیگر". آنها هیچ تفاوتی قائل نمی‌شوند یا اطلاعات کمی در مورد عوامل متفاوت بیماری زا دارند. آنها ویروس‌ها و باکتری‌ها را تنها به صورت " میکروب" می‌بینند. به همین دلیل چون آنتی بیوتیک‌ها بر ضد میکروب‌ها عمل می‌کنند باعث می‌شوند که احساس بهتری هنگام مصرف آنها داشته باشند.
البته در بررسی که ما انجام دادیم متوجه شدیم که کمتر از نیمی از بیماران بر این عقیده اند که "میکروب، میکروب است" و این بدان معنی است که بیشتر بیماران متوجه هستند که بین ویروس‌ها و باکتری‌ها تفاوت وجود دارد. این بدان معنی است که تلاش برای آموزش بیماران در زمینه تفاوت بین باکتری‌ها و ویروس‌ها تصور غلطی را که باعث می‌شود بیماران انتظار آنتی بیوتیک داشته باشند هدف قرار نخواهد داد.
نکته اصلی در مورد میکروب‌ها
بر اساس تئوری اثر فازی (Fuzzy Trace Theory یا FTT) که تئوری برای تصمیم گیری پزشکی است، دخالت بیماران در تصمیم گیری در زمینه دریافت یا عدم دریافت آنتی بیوتیک بر مبنای چگونگی درک آنها از خطر می‌باشد. این تصور که نکته اصلی (gist) نامیده می‌شود می‌تواند کاملا مستقل از خطر اصلی باشد که با آن مواجه می‌شوند. بیماران تمایل دارند خطر را نسبت به وضع فعلی خود بسنجند. به عنوان مثال اگر حال خوبی ندارند می‌توانند آنتی بیوتیک مصرف کرده و احتمالا بهتر شوند یا می‌توانند کاری نکرده و بیمار بمانند. پس با خود فکر می‌کنند چرا نباید خطر کرد؟
این تصور غلط می‌تواند دو طرفه باشد. بیماران ممکن است معتقد باشند که آنتی بیوتیک‌ها شانس این را دارند که حال آنها را بهتر کنند. در همین حین ممکن است معتقد باشند که به صورت کلی ممکن است آنتی بیوتیک‌ها هیچ اثر جانبی نداشته باشند.
ما در این بررسی متوجه شدیم که سه چهارم بیماران با این گفته موافقند که " چرا خطر نکنیم". علاوه بر این بیمارانی که می‌دانند آنتی بیوتیک‌ها بر علیه ویروس‌ها عمل نمی‌کنند (و در نتیجه با این گفته که "میکروب، میکروب است دیگر" مخالفند) همچنان با این گفته که " چرا خطر نکنیم" موافقند.
تغییر غالب موضوع : آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند آسیب برسانند
آنتی بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌ها حیاتی هستند اما مانند هر دارویی هنگامی بیشترین تاثیرگذاری را دارند که به درستی مصرف شوند. هنگامی که بیش از حد یا به طور اشتباه مصرف شوند می‌توانند آسیب رسان باشند. بسیاری از آنتی بیوتیک‌های متداول می‌توانند اثرات جانبی مضری داشته باشند. این اثرات می‌توانند شامل واکنش‌های حساسیتی و آلودگی‌های ثانویه مانند Clostridium difficile (عامل اسهال مزمن) باشند. تخمین زده شده آلودگی‌های ثانویه منجر به حدود ۱۴۰۰۰۰ مراجعه سالانه به بخش اورژانس بیمارستانها بوده و همچنین حدودا ناشی از یکی از هر ۲۰۰۰ نسخه مصرف آنتی بیوتیک باشد.
عوارض جانبی جدی نیز برای بعضی از آنتی بیوتیک‌ها گزارش شده است. مثلا برخی از این عوارض عبارتند از جدایی شبکیه (retinal detachment) و بی نظمی ضربان قلب (arrhythmia). آنتی بیوتیک‌ها همچنین می‌توانند عوارض جانبی مشکل ساز و هزینه بری داشته باشند مانند اسهال، ورم روده بزرگ (colitis)، بازگشت اسید معده (reflux)، استفراغ یا سردرد.
استفاده مداوم از آنتی بیوتیک می‌تواند خطرات شخصی وابسته به مقاومت نیز ایجاد کند که می‌توانند شامل بیماریهای صعب العلاج، افزایش طول بستری در بیمارستان و هزینه بالای درمان باشند. مقاومت آنتی بیوتیکی به خودی خود نیز یک مشکل بزرگ برای جوامع است.
روش برخورد با خطر
پس روش صحیح برخورد با خطر استفاده نادرست آنتی بیوتیک‌ها چیست؟
نتایج ما بیان می‌کند که پزشکان و صاحب منصبان سلامت عمومی باید بدانند بیماران در صورت استفاده از آنتی بیوتیک چگونه در مورد خطر آن اطلاع پیدا می‌کنند. لازم است که به بیماران در مورد تفاوت ویروس‌ها و باکتری‌ها آموزش داده شود. اما این کافی نیست. به نظر می‌رسد تنها صحبت کردن در مورد مقاومت آنتی بیوتیکی نیز برای تاثیرگذاری در رفتار افراد کافی نباشد. بیماران باید بدانند که آنتی بیوتیک‌ها نیز می‌توانند مضر باشند و اگر در جای اشتباه مصرف شوند هیچ اثر مفیدی نخواهند داشت.
منبع: The Conversation